استنت گذاری قلب یا همان “فنر قلب”، یکی از مهمترین روشهای درمان گرفتگی عروق کرونر است. این روش به کمک ابزارهای ظریف و بدون نیاز به جراحی باز انجام میشود تا جریان خون به قلب بازگردد و خطر سکته قلبی کاهش یابد. در ادامه با جزئیات علمی و کاربردی این روش آشنا میشویم.
این جدول نشان میدهد که انتخاب نوع استنت باید بر اساس شرایط بیمار، سن، و نظر پزشک متخصص انجام شود تا بهترین نتیجه درمانی حاصل گردد.
تعریف و ضرورت استنت گذاری قلب
در این بخش، با مفهوم استنت، نحوه عملکرد آن در رگهای قلب و زمانی که نیاز به این روش وجود دارد، آشنا میشوید.1. استنت قلب چیست؟
استنت یا فنر قلب، لولهای بسیار ظریف از جنس فلز یا مواد قابل جذب است که درون رگهای تنگ یا مسدود قرار داده میشود. این لوله پس از باز کردن رگ، آن را باز نگه میدارد تا خون بهصورت طبیعی در قلب جریان پیدا کند. به زبان ساده، استنت مانند داربستی درون رگ عمل میکند که از بسته شدن مجدد مسیر جلوگیری میکند و در نتیجه، اکسیژنرسانی به عضله قلب بهتر انجام میشود.2. عملکرد استنت در گرفتگی عروق کرونر
وقتی چربی و پلاک در دیواره عروق کرونر تجمع پیدا میکند، مسیر جریان خون محدود میشود. در چنین حالتی، پزشک با استفاده از کاتتر مخصوص، ابتدا مسیر را باز کرده و سپس استنت را در محل قرار میدهد تا این بازشدگی تثبیت شود. عملکرد فنر قلب شامل:- باز نگه داشتن رگ بهصورت پایدار
- کاهش احتمال انسداد مجدد (Restenosis)
- بهبود سریع علائم مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس
3. چه زمانی پزشک به استنت گذاری قلب توصیه میکند؟
پزشک زمانی پیشنهاد استنت گذاری میدهد که درمانهای دارویی و تغییر سبک زندگی نتوانند گرفتگی رگ را بهبود دهند. برخی از شرایطی که استنت لازم است شامل موارد زیر میشود:- درد قفسه سینه که با دارو کنترل نمیشود
- حمله قلبی حاد (Acute Myocardial Infarction)
- شواهد آنژیوگرافی از انسداد بیش از ۷۰٪ رگ
- کاهش قابل توجه جریان خون در تستهای تشخیصی
4. تفاوت آنژیوگرافی، بالن زنی و استنت گذاری
- آنژیوگرافی: تنها مرحله تشخیصی است و با تزریق ماده حاجب وضعیت رگها را نشان میدهد.
- بالن زنی (آنژیوپلاستی): روشی درمانی است که با باد کردن بالن در محل گرفتگی، مسیر رگ را باز میکند.
- استنت گذاری: مرحله بعد از بالنزنی است که در آن، فنر درون رگ قرار داده میشود تا مسیر باز باقی بماند.
علل و شرایط نیاز به فنر قلب
در این بخش به عوامل ایجاد گرفتگی رگ، علائم هشداردهنده و شرایطی که ممکن است استنت بهترین گزینه درمانی باشد، میپردازیم.1. چه عواملی منجر به گرفتگی عروق قلب میشوند؟
گرفتگی رگهای قلب معمولاً در اثر تجمع تدریجی پلاکهای چربی ایجاد میشود. عواملی که این فرایند را تسریع میکنند عبارتاند از:- مصرف زیاد چربیهای اشباع و کلسترول بالا
- سیگار کشیدن و مصرف دخانیات
- فشار خون و قند خون کنترلنشده
- چاقی و کمتحرکی
- استرس مزمن
2. علائم بالینی که ممکن است نشاندهنده نیاز به استنت باشند
علائم گرفتگی رگ ممکن است خفیف و تدریجی یا ناگهانی باشند. شایعترین علائم شامل موارد زیر است:- احساس فشار یا سوزش در قفسه سینه (بهویژه هنگام فعالیت)
- تنگی نفس در فعالیتهای سبک
- تعریق بیش از حد، تهوع یا احساس خستگی شدید
- درد منتشر به بازو، گردن یا فک پایین
3. چه بیمارانی مناسب استنت هستند و چه کسانی ممکن است جراحی بایپس ترجیح داده شود؟
استنت معمولاً برای بیمارانی مناسب است که:- یک یا دو رگ اصلی آنها دچار گرفتگی شده است.
- عملکرد قلب آنها هنوز حفظ شده است.
- شرایط عمومی برای جراحی باز مناسب نیست.
انواع استنتها (فنرهای قلب)
انواع مختلفی از استنتها در پزشکی قلب استفاده میشود که هر کدام ویژگیها و کاربرد خاصی دارند. در ادامه با رایجترین آنها آشنا میشوید.
1. استنت فلزی معمولی (Bare-metal stent)
این نوع از اولین نسلهای استنت است و از فلز خالص ساخته میشود. ویژگیها:- بدون پوشش دارویی
- دوام بالا
- احتمال بالاتر انسداد مجدد نسبت به انواع جدید
2. استنت دارویی (Drug-eluting stent)
نوع پیشرفتهتری از فنر قلب است که با داروهای ضدتکثیر سلولی پوشانده میشود تا از بسته شدن مجدد رگ جلوگیری کند. مزایای آن:- کاهش چشمگیر احتمال انسداد مجدد
- نتایج طولانیمدت بهتر
- نیاز کمتر به مداخلات مجدد
3. استنتهای قابل جذب و نسلهای نوین
استنتهای جدیدتر از مواد زیستتخریبپذیر ساخته میشوند و پس از چند سال در بدن جذب میگردند. این نوع استنتها مزایای زیر را دارند:- بازگشت طبیعی عملکرد رگ پس از جذب
- عدم نیاز به وجود جسم خارجی در بدن
- کاهش خطر لخته دیررس
4. مزایا و معایب انواع استنتها
|
نوع استنت |
مزایا | معایب |
کاربرد اصلی |
|
فلزی |
قیمت کمتر، نصب آسان | احتمال انسداد مجدد بالا | بیماران کمخطر یا خاص |
|
دارویی |
کاهش خطر تنگی مجدد، اثربخشی طولانی | هزینه بالاتر، نیاز به داروی ضد لخته طولانیتر |
اغلب بیماران |
|
قابل جذب |
عدم وجود جسم دائم، بازگشت عملکرد طبیعی رگ | هزینه بالا، تجربه بالینی محدود |
بیماران جوان یا انتخابی |
روند انجام استنت گذاری قلب
استنتگذاری یا قرار دادن فنر قلب، یکی از روشهای غیرجراحی برای باز کردن رگهای مسدود قلب است. این عمل معمولاً با بیحسی موضعی انجام میشود و بیمار در همان روز یا روز بعد ترخیص میگردد.1. آمادهسازی قبل از عمل
پیش از انجام استنت، بیمار باید چند بررسی مهم را پشت سر بگذارد تا ایمنی عمل تضمین شود. پزشک معمولاً آزمایش خون، نوار قلب و اکو انجام میدهد تا وضعیت عمومی بدن و عملکرد قلب بررسی شود. در صورت مصرف داروهای خاص مانند رقیقکنندهها یا انسولین، ممکن است نیاز به تنظیم آنها باشد. بیمار باید از چند ساعت قبل ناشتا باشد و هرگونه حساسیت دارویی را اطلاع دهد.2. مراحل انجام استنت گذاری
- ابتدا در ناحیه مچ دست یا کشاله ران بیحسی موضعی انجام میشود.
- لوله باریکی به نام کاتتر از طریق شریان وارد میشود تا به محل گرفتگی برسد.
- بالن کوچکی باد میشود تا رگ باز شود، سپس استنت در همان محل قرار داده میشود.
- کاتتر خارج شده و استنت برای باز نگه داشتن رگ باقی میماند.
3. پس از عمل در بیمارستان
بیمار باید چند ساعت در بخش ریکاوری استراحت کند تا از بروز خونریزی یا عوارض احتمالی جلوگیری شود. در صورت پایداری وضعیت، معمولاً فرد روز بعد مرخص میشود. به گفته دکتر علیرضا عبدی اردکانی، فوق تخصص قلب و عروق، رعایت داروها و آرامش نسبی در روزهای اول پس از عمل برای موفقیت درمان بسیار حیاتی است.مراقبتهای بعد از استنت گذاری قلب
دوران بعد از استنتگذاری بخش مهمی از درمان است. رعایت داروها، رژیم غذایی و فعالیت مناسب، مانع از تنگی مجدد رگ میشود.
1. داروهای ضروری بعد از استنت
بیمار باید طبق دستور پزشک داروهای ضدلخته مانند آسپیرین یا کلوپیدوگرل را مصرف کند. همچنین معمولاً داروهایی برای کاهش کلسترول و کنترل فشار خون تجویز میشود. قطع خودسرانه داروها میتواند خطر لخته شدن استنت و سکته قلبی را افزایش دهد.2. فعالیت بدنی و بازگشت به کار
در بیشتر بیماران، پیادهروی سبک از روزهای ابتدایی مجاز است. پس از حدود دو هفته، در صورت تأیید پزشک، میتوان فعالیت روزمره را از سر گرفت. فعالیتهای سنگین و بلند کردن اجسام تا چند هفته باید محدود شود.3. تغذیه و سبک زندگی
رژیم غذایی پس از استنت باید ساده و سالم باشد. مصرف سبزیجات، میوه و ماهی چرب توصیه میشود، در حالی که چربیهای اشباع، قند و نمک باید کاهش یابد. ترک سیگار یکی از مهمترین اقداماتی است که احتمال گرفتگی مجدد رگ را به میزان زیادی کم میکند.مزایا و محدودیتهای استنت گذاری
استنت گذاری یکی از مؤثرترین و سریعترین روشها برای باز کردن رگهای تنگشده است، اما مانند هر درمان دیگری محدودیتهایی نیز دارد.مزایای اصلی
- کاهش فوری درد قفسه سینه و بهبود جریان خون
- کوتاه بودن مدت بستری و دوران نقاهت
- انجام با بیحسی موضعی بدون نیاز به جراحی باز
محدودیتها
استنت درمان قطعی نیست و همچنان خطر انسداد مجدد وجود دارد، بهویژه اگر بیمار رژیم و داروهای خود را رعایت نکند. همچنین مصرف مادامالعمر داروهای ضدلخته برای جلوگیری از گرفتگی دوباره الزامی است.عوارض و خطرات احتمالی استنت گذاری قلب
هرچند استنتگذاری قلب یکی از ایمنترین روشهای درمانی در بیماریهای عروق کرونر است، اما مانند هر عمل پزشکی دیگر، ممکن است عوارضی در کوتاهمدت یا بلندمدت ایجاد شود. آگاهی از این موارد به بیمار کمک میکند تا در صورت بروز نشانههای غیرعادی، سریعتر اقدام کند.1. عوارض کوتاهمدت (خونریزی محل ورود، ناراحتی، آلرژی)
در ساعات و روزهای ابتدایی پس از استنتگذاری، برخی بیماران ممکن است علائم خفیفی را تجربه کنند که معمولاً موقتی و قابل کنترل هستند:- خونریزی یا کبودی در محل ورود کاتتر: معمولاً در کشاله ران یا بازو اتفاق میافتد و در بیشتر موارد طی چند روز برطرف میشود.
- ناراحتی یا احساس درد خفیف در قفسه سینه: بهدلیل تحریک عروق یا تغییر در جریان خون است و معمولاً با دارو کاهش مییابد.
- واکنش آلرژیک به ماده حاجب یا فلز استنت: نادر است اما در صورت بروز خارش، قرمزی پوست یا تنگی نفس، باید فوراً پزشک را مطلع کرد.
2. عوارض بلندمدت (انسداد مجدد، لخته داخل استنت، احتمال نیاز به مداخله مجدد)
ماهها یا سالها پس از استنتگذاری نیز احتمال بروز برخی عوارض وجود دارد که بیشتر به نحوه مراقبت و مصرف داروها بستگی دارد:- انسداد مجدد رگ (Restenosis): در صورتی که سلولهای دیواره رگ بیش از حد رشد کنند یا بیمار سبک زندگی ناسالمی داشته باشد، احتمال تنگی مجدد افزایش مییابد.
- تشکیل لخته داخل استنت (Thrombosis): در صورت قطع ناگهانی داروهای ضد پلاکت، ممکن است لختهای در داخل استنت تشکیل شود و جریان خون را مسدود کند.
- نیاز به مداخله مجدد: در موارد نادر، پزشک ممکن است برای باز کردن مجدد رگ از روشهای دیگری مانند آنژیوپلاستی مجدد یا جراحی بایپس استفاده کند.
3. شرایطی که باید فوراً به پزشک مراجعه شود (درد شدید، تب، تورم محل، خونریزی)
برخی علائم میتوانند نشانهی عارضه خطرناک باشند و نباید نادیده گرفته شوند. در صورت مشاهدهی موارد زیر، مراجعه سریع به پزشک یا اورژانس الزامی است:- درد شدید یا ناگهانی در قفسه سینه که با استراحت برطرف نمیشود.
- تب، لرز یا احساس ضعف عمومی.
- تورم، قرمزی یا ترشح در محل ورود کاتتر.
- خونریزی غیرعادی یا کبودی وسیع در پا یا بازو.
- تنگی نفس یا احساس فشار در قفسه سینه.
سخن پایانی
استنتگذاری قلب یکی از مؤثرترین روشهای درمان تنگی عروق کرونری است که با حداقل تهاجم انجام میشود و میتواند از بروز سکته قلبی جلوگیری کند. اما ماندگاری نتایج آن کاملاً به همکاری بیمار، پیروی از دستورات پزشکی و تغییر در سبک زندگی بستگی دارد.
آیا استنت قلب دائمی است؟
بله، استنت در بیشتر موارد برای همیشه در بدن باقی میماند و نیازی به تعویض ندارد.
بعد از استنت گذاری چه مدت باید دارو مصرف کرد؟
معمولاً بین ۶ ماه تا یک سال، بسته به نوع استنت و وضعیت بیمار، داروهای ضد لخته تجویز میشود.
آیا استنت میتواند باعث بوق زدن دستگاه در فرودگاه شود؟
خیر، استنتها از موادی ساخته میشوند که توسط دستگاههای امنیتی شناسایی نمیشوند.
بعد از استنتگذاری میتوان ورزش کرد؟
بله، اما باید با مشورت پزشک و بهصورت تدریجی فعالیتهای سبک را شروع کنید.
آیا استرس روی عملکرد استنت تأثیر دارد؟
بله، استرس مزمن میتواند فشار خون و ضربان قلب را افزایش دهد، بنابراین باید از روشهای آرامسازی استفاده شود.
